اقتصاد رفتاری (Behavioral Economics) و نظریه تصمیم حالت های متعددی که تحت آن افراد به طور سیستماتیک متفاوت از مدل مطلوبیت انتظاری رفتار می کنند را مستند کرده اند.

یکی از این وضعیت ها به اثر نحوه بیان (Framing Effect) معروف است و می گوید اگر به افراد اطلاعات کاملا یک سانی را با بیان های مختلف ارائه بدهیم تصمیمات متفاوتی می گیرند. یکی از مشهورترین آزمایش ها مربوط به موردی بود که از مردم می خواستند بین دو راه حل انتخاب کنند. یکی از راه حل ها ثابت است و راه حل دیگر را به دو گروه به زبان متفاوتی ارائه می دهند. به گروه اول می گویند : ” در صورت اجرای این راه حل ۲۰۰ نفر از ۶۰۰ بیمار از مرگ نجات پیدا می کنند”. به گروه دوم می گویند “در صورت اجرای این راه حل ۴۰۰ نفر از ۶۰۰ نفر بیمار می میرند” . در واقع هر دو جمله یک چیز را می گویند ولی مردم به طور معنی داری به سمت راه حلی که به شیوه اول بیان شده متمایل بودند. نمونه عملی این اثر را در زندگی روزمره می توان دید. اگر به مردم قیمت کالا را ۱۰۰ بدهیم و بگوییم با خرید نقدی آن را ۵ تومان ارزان تر می خرید یا این که قیمت خرید نقدی (۹۵ تومان) را بدهیم و بگوییم در صورت خرید با کارت اعتباری باید ۵ تومان بیش تر بپردازید باز هر دو جمله یک چیز است ولی مردم گزینه اول را ترجیح می دهند.

مورد بعدی اثر وضعیت اولیه (Status Quo Effect) گفته می شود و نشان می دهد که مردم نوعی تعصب ذهنی به گزینه دیفالت در مقابل گزینه ای که باید انتخاب شود دارند. این موضوع یک بار در عمل به خوبی مشاهده شد. در یک ایالت دو نوع بسته بیمه طراحی شد که به مشتریان فعلی قدرت انتخاب دو گزینه را می داد. گزینه اول گران تر ولی با پرداخت حق بیمه کامل و گزینه دوم ارزان تر با پرداخت بخشی از هزینه خسارت بود. در یک شهر به مردم گفتند که اگر چیزی خاصی را در فرم خرید بیمه علامت نزنند به طور خودکار گزینه اول را دریافت می کنند. در شهرهای دیگر برعکس آن بود یعنی در صورت عدم انتخاب گزینه دوم به طور خودکار خریداری می شد. نتایج نشان داد که در شهر اول درصد خریداران گزینه اول به مراتب بیش تر از شهرهای دیگر بود. فهم من این است که مردم فکر می کنند چیزی که به عنوان دیفالت ارائه می شود معمولا به تر است. موقع نصب نرم افزار دقت کرده اید که معمولا گزینه های دیفالت را انتخاب می کنیم؟

البته معنی این آزمایش ها این نیست که بخش نظریه تصمیم که مدل های ریاضی را ارائه می دهد بی کار می نشیند. هر کدام از این نتایج در بخش آزمایش گاهی و روان شناختی اقتصاد که بیرون می آید پشت سرش موجی برای اصلاح مدل های ریاضی نظریه تصمیم برای تطبیق به تر با نتایج تجربی را فعال می کند.

پ.ن : برای دیفالت ترجمه فارسی که معنی را درست برساند نیافتم.