مدتی است دوباره یک علاقه شخصی قدیمی و برای خودم مهم یعنی مطالعه نقش تکنوکرات ها در پیش رفت ایران و بررسی دوگانه “تکنوکرات نهادساز و روشن فکر غرزن” – که قبلا در موردش چندباری نوشته ام – را پی گیری می کنم. لندن که بودم با دوست تاریخ دانی ناهاری خوردیم و دیدیم که برحسب اتفاق هر دو از زوایای مختلف به مطالعه این موضوع علاقه داریم. در یک شهر دیگر انگلیس هم تصادفا به یکی از اساتید معروف روابط بین الملل در ایران برخوردم و ناهاری خوردیم و ایشان که سال ها پیش تشویقشان نقش مهمی در ورود من به حوزه علوم انسانی داشت نظر مثبتی روی ایده داشتند.

چیزی که بهش فکر می کنم تحلیل نقش و رفتار زنجیره ای از افراد است که از امیرکبیر و میرزاحسین خان سپهسالار و تا حدی ملکم شروع می شود و کسانی چون علی اکبرخان داور و فروغی و ابتهاج و عالیخانی و مجتهدی و مجیدی و علی اکبر سیاسی و افراد هم تیپ آن ها را در برگرفته و به کسانی چون هاشمی رفسنجانی و غلامحسین کرباسچی ختم می شود. متاسفانه یا خوش بختانه کسانی چون مصدق یا خاتمی از فهرست من بیرون می مانند. در مورد مرحوم مهندس بازرگان چون موقعیت حضورش در قدرت بسیار خاص بود قضاوت روشنی ندارم که به کدام جرگه تعلق دارد. ویژگی که این افراد را برای من جالب و متمایز از بقیه می کند موقعیت میانی آن ها بین فضای روشن فکری و ساختار قدرت است که هم به نوعی آن ها را از روشن فکران بی خاصیت آرمان گرا و حراف دور می کند و هم از بوروکرات ها یا قدرت مندان دور از ایده تحول. دست آخر هم بسیاری از آن ها گرچه نقش مهمی در بهبود زندگی مردم داشتند ولی هم مورد فحش و غضب روشن فکران هستند و هم چهره چندان محبوبی بین مردم ندارند (امیرکبیر استثنا است) و هم این که بسیاری از آن ها نهایتا به نوعی از ساختار قدرت رانده شدند.

سوالاتی که برای من جالب است فهرستی است از موضوعاتی مثل استراتژی این افراد برای پیش برد نوسازی در ایران و درس هایی که از خطاهایشان می شود آموخت، خصوصیات فردی و حرفه ای و کارراهه شغلی و نهایتا نسبت این افراد با رفتار “دموکراتیک” (که بر اساس برداشت اولیه من اتفاقا چندان نسبت قوی نیست).

دی روز رفتم نشر چشمه و چند جلد از تاریخ شفاهی هاروارد را که قبلا نداشتم خریدم و فعلا خاطرات علی امینی و عبدالمجید مجیدی (برای بار دوم و با چاپی متفاوت) را خواندم. در هر دو کتاب درس های جالبی برای موضوع مورد علاقه ام یافتم.