دی روز بلاخره فرصتی دست داد و خدمت دوستان عزیز روزنامه دنیای اقتصاد رسیدم. صحبت های لذت بخشی با آقای علی میرزاخانی سردبیر روزنامه، دکتر غنی نژاد، محمد طاهری، رهام وزیری، محمد یوسفی و پویا جبل عاملی داشتم. رهام را قبلا دیده بودم و با هم آشنا شده بودیم. محمد طاهری را برای اولین دیدم و بسیار دلنشین و دوست داشتنی یافتمش. محمد لطف کرده و گزارشی هم از این دیدار نوشته است. حیف که فرصت زیادی نشد که با پویا و محمد یوسفی گپ جداگانه ای بزنیم.

با دکتر غنی نژاد و بقیه رفقا نزدیک به دو ساعتی صحبت کردیم و در خلال صحبت ها دکتر از تجربه هایشان در یک کارگروه مشترک بین برخی از اقتصاددانان و اساتید حوزه صحبت کردند که بسیار به بحث های قبلی این جا راجع به بهره و ربا مرتبط بود و به نظرم مفید است که این جا بیاورم. به قول دکتر غنی نژاد مهم ترین جمع بندی این نشست های چهارساله این بوده که :

اشتراط در “قرض” حرام است و تغییری هم در آن نمی توان داد. یعنی من اگر به شما پولی بدهم و با هر مبلغی و هر شیوه ای شرطی برای بازدریافت آن بگذارم حرام است. ولی شرط در “معامله” به هر شکلی آزاد است. به عبارت دیگر شخص می تواند به راحتی بگوید که این جنس را اگر نقد بخری قیمتش می شود هزار تومان و اگر با اقساط یک ساله بخری باید دو هزار تومان بدهی. مادامی که این معامله مورد رضایت طرفین باشد هیچ اشکال شرعی در آن وجود ندارد و می توان از این روی کرد برای طراحی وام های بانکی با بهره استفاده کرد. ظاهرا این ایده ها را فردی به نام حجه الاسلام عباس موسویان از فضلای حوزه جمع بندی کرده است که دکتر غنی نژاد در باب تسلط ایشان نسبت به بحث بانک داری مدرن بسیار تعریف می کرد.

با این شیوه می توان شکلی بسیار نزدیک به وام های فعلی را در بانک تعریف کرد که تا جایی که من می دانم عملا هم در ایران به کار می رود. بانک به جای وام دادن به شما جنسی (مثلا خانه یا ماشین یا رایانه) را راسا می خرد و به شما قسطی می فروشد و در این اقساط نرخ بهره خود را محاسبه می کند. دکتر غنی نژاد می گفت که در مطالعه ای که روی بانک های اسلامی در دنیا کرده اند این شیوه از همه پرکاربردتر است. البته گاهی این خرید و فروش واقعی است (یعنی شما واقعا خانه می خرید) و گاهی هم صوری.

سوالی که هنوز برای من باقی مانده است بحث پرداخت سود به سپرده گذار در این شیوه است که هم چنان باید به شکل نرخ بهره صورت گیرد و نمی توانم در این قالب تحلیلش کنم.

دکتر می گفت که مجموعه این بحث ها در یکی از کتاب های اخیرش با عنوان تقریبی نرخ بهره و ربا منتشر شده است. ناشرش هم نشر نی است.

احتمالا از این پس در دنیای اقتصاد خواهم نوشت. شاید از همین هفته.