خبر این بود که استراس کان از حبس خانگی خارج شد چون تناقض‌هایی در روایت‌هایی که خانم مدعی پرونده ارائه کرده دیده شده است. من هیچ نظری در مورد ماجرای خاص کان و انگیزه‌های اطرف آن ندارم و وارد آن نمی‌شوم. ولی از این مثال برای بیان یک مشکل احتمالی که همیشه به نظرم رسیده است استفاده می‌کنم.

اجازه بدهید از اصطلاح “تبعیض قضایی مثبت” برای توصیف وضعیت استفاده کنم. ماجرا این است که در بسیاری از کشورها نظام قضایی تمایل دارد تا حداقل در قدم اول به سمت یک طرف ماجرا متمایل باشد. مثلن در ماجرای خشونت خانگی یا تعرض جنصی و امثال آن، قدم‌های سنگینی به ضرر مرد متهم برداشته می‌شود. مثلن از خانه بیرون انداخته می‌شود یا زندانی می‌شود. منطق این‌که چرا این طور باید باشد را همه می‌دانیم و نیازی به تکرارش نیست. من می‌خواهم روی آن طرف قضیه متمرکز شوم.

اگر فعلن فرض کنیم که ماجرای استراوس کان کاملن صادقانه جلو رفته وعوامل غیرقضایی در آن دخیل نبوده، می‌توان خوش‌بین بود که در انتهای پرونده حق به حق‌دار خواهد رسید و تبعیض قضایی مثبت در نهایت اثر منفی خاصی ندارد. ولی هنوز برای اتفاقات اطراف قدم‌های اولیه جای نگرانی هست: اگر طرفین ماجرا هزینه‌های متفاوتی برای ورود به یک پرونده قضایی داشته باشند، یک طرف عملن می‌تواند با اتکا به این تبعیض مثبت از طرف دیگر باج‌گیری کند. به همین مثال کان فکر کنید. کان ممکن است نهایتن تبرئه شود ولی همین یکی دو ماه تعلیق در جریان پرونده باعث شد تا شغلش را از دست بدهد و این هزینه‌ها گاهی غیرقابل برگشت است. در نهایت پرونده ممکن است طرف دیگر متهم به دروغ‌گویی شود و باید جریمه آن‌را بپردازد (در یک سناریوی توطئه‌محور فرض کنید که جریمه دروغ‌گویی توسط رقبای کان پرداخت خواهد شد) ولی این جریمه هزینه‌هایی که طرف تبرئه‌شده متحمل شده است را جبران نخواهد کرد.

در این وضعیت‌ها طرفی که هزینه کم‌تری بابت رفتن به دادگاه می‌پردازد، می‌تواند طرف پرهزینه را تهدید به شکایت بکند، تبعیض قضایی مثبت تهدید او را معتبر (Credible) می‌کند و چون برای این طرف نرفتن به دادگاه (حتی با انتظار تبرئه شدن) بهینه است، امکان اخاذی وجود دارد. دوست دارم بدانم متخصصان قضایی برای رفع این وضعیت چه راه‌هایی پیش‌نهاد می‌کنند.

می‌فهمم که مشکلی که می‌گویم منحصر به تبعیض قضایی مثبت نیست. مثلن در نظام قضایی خودمان هم می‌توان افراد را متهم به جرمی کرد و همین دردسر کلانتری و دادسرا رفتن و الخ مشمول هزینه‌های زیادی است ولو این‌که فرد نهایتن در دادگاه نهایی تبرئه شود. ولی در تبعیض قضایی مثبت شدت آن بیش‌تر می‌شود.

پ.ن: یک قسمت از بحث با ایمایان باقی مانده که دوست دارم پس از تامل بیش‌تر منتشر کنم.

پ.ن ۲: این مطلب مرتبط را بخوانید.