وقتی طرف عرضه بخش غذا دچار شوکهای منفی میشود – مثلن به خاطر خشکسالی یا سیل یا گرمای هوا یا آفات و غیره – کل تولید غذا در یک منطقه کم میشود. اگر اتفاقی برای بخش تقاضا نیفتاده باشد (مثلن اقتصاد وارد رکود ناگهانی نشده باشد) این کمبود – در مقایسه با دورههای قبلی – باید از یک جایی جبران شود. راه اولش این است که از ذخایری که سوداگران (Speculators) بازار برای این روزها ایجاد میکنند – و خیلی هم نقش مثبتی دارند – مصرف کنیم. ولی این ذخایر ممکن است محدود باشد یا اصلن چیزی در انبارها باقی نمانده باشد – خصوصن اگر دورههای قبل هم دورههای بدی بوده باشند-. در قدم بعدی باید از مصرف واقعی کاسته شود. مثلن تولید سوختهای گیاهی کم شود یا تغذیه حیوانات در روستاها رقیق شود. اگر این هم کافی نبود باید از مصرف آدمها کاسته شود تا تعادل عرضه و تقاضا برقرار باشد. راه دیگری نیست.
سوال این است که بار کاهش مصرف (که نتیجه مستقیم افزایش قیمت است) بر دوش کدام طبقه خواهد بود؟ فرض کنید فردا ببینیم که به خاطر جهش قیمت گندم قیمت نان باگت از ۲۰۰ تومان شده ۳۰۰ تومان. آیا برای مهمانی فردا باگت کمتری میخریم؟ احتمالن نه! در سبد مصرف طبقات متوسط سهم گندم و سیبزمینی و غیره آنقدر بزرگ نیست که حتی ۵۰ درصد افزایش قیمت فشار جدی وارد کند (دقت کنید که سهم باگت از هزینه مهمانی فردا اندک است). ضمن اینکه این طبقه ظرفیت مالی کافی برای تحمل افزایش قیمت را دارد. پس تنها گروهی که باید از مصرفشان کم کنند تا کمبود تولید جبران شود ضعیفترین طبقات هستند که هم سهم غذاهای پایه (مثل گندم) در سبد غذاییشان بزرگ است و هم درآمد محدود دارند. فشار کمبود تولید ابتدا به این طبقات وارد شده و اگر کاهش مصرف آنها هم کمبود جبران نکرد بعدن به طبقات ثروتمندتر منتقل میشود. اصطلاح اقشار آسیبپذیر که زمانی رایج شد شاید به این معنی اصطلاح دقیقی باشد. این طبقه آسیبپذیرترین گروه در برابر شوکهای اقتصاد هستند.
آیا راه دیگری نیست؟ یک راهش این است که طبقات ثروتمندتر درآمد خود را با فقرا تقسیم کنند یعنی مستقیمن کمک پولی یا غذایی کنند. یک راه دیگر هم این است که بدون اینکه از ثروت خود به بقیه ببخشند به صورت داوطلبانه مقداری از مصرف خود بکاهند. اگر همه جامعه در زمانهای شوکهای کشاورزی مقداری از مصرف خود را کاهش دهند – پیش از اینکه فشار قیمت آنها را مجبور کند – قیمت غذا کمابیش ثابت میماند یا کمتر رشد میکند و طبقات ضعیفتر دچار یک بحران غذایی حاد نمیشوند.
بازگشت
دیدگاهتان را بنویسید