مالیات تورمی
منشاء تورم چیست؟ یکی از توضیح‌های نسبتا معقول برای این سوال که شواهد تجربی هم ظاهرا موید وجود آن در اقتصاد ایران است بحث کسر بودجه یا به قول مردم همان چاپ پول بدون پشتوانه است. مکانیسم آن‌هم ساده است. وقتی مخارج دولت از هزینه‌هایش فراتر می‌رود -مثلا دولت از یک طرف حقوق معلمان را زیاد می‌کند یا پروژه‌های عمرانی جدید شروع می‌کند یا سرانه بهداشت و درمان را افزایش می‌دهد و یا پلیس بیشتری استخدام می‌کند و از طرف دیگر به هر دلیلی درآمد‌هایش کم می‌شود. مثلا به دلیل کاهش قیمت نفت یا کاهش نرخ مالیات یا معافیت‌های مالیاتی یا کاهش عوارض یا کم‌کردن قیمت واقعی آب و برق و سوخت و الخ- باید این تفاوت دخل و خرج را از جایی جور کند و گرنه نمی‌تواند که فی‌المثل معلم استخدام کند و حقوق آن‌ها را پرداخت نکند. راحت‌ترین کاری که دولت‌ها در این شرایط می‌کنند استقراض از بانک مرکزی است. یعنی بانک مرکزی به دستور دولت مقداری پول جدید چاپ کرده و به خزانه می‌دهد و نهایتا پول‌ها خرج می‌شود. این همان چیزی است که به اسم افزایش نقدینگی در جامعه معروف است.
با این کار دولت، کل پول در اختیار مردم بیشتر می‌شود ولی چیزی که در کوتاه مدت تغییر نمی‌کند عرضه کالا و خدمات است. یعنی در بازار همان قدر گوجه فرنگی و لباس و تلویزیون هست که قبلا بوده یا همان قدر آپارتمان برای اجاره و فروش وجود دارد. پس مردم پول بیشتری دارند ولی مقدار فیزیکی و ملموس کالا و خدمات تقریبا همان میزان است. پس به طور طبیعی در نهایت یک فرآیند، قیمت‌ها بالا می‌رود تا تعادل حفظ شود. این فرآیند البته در یک دوره زمانی دیگر می‌تواند باعث تحریک تولید‌کنندگان به تولید بیشتر و در نتیجه رشد اقتصادی شود که البته اتفاق افتادن آن مستلزم وجود ظرفیت‌های خالی در اقتصاد است و از بحث ما خارج می‌شود.
نکته بامزه در این ماجرا این‌جا است که دولت از طریق تحمیل تورم به مردم در واقع از آن‌ها مالیات می‌گیرد. یعنی مردمی که قرار بوده پول بیشتری برای عوارض و مالیات بدهند آن‌را در جای خود نمی‌دهند و در عوض از طریق کاهش قدرت خرید پولشان این موضوع را جبران می‌کنند. با این نگاه تورم نوعی ابزار مدیریت اقتصاد است. اتفاقا برخی می‌گویند که مالیات تورمی در برخی شرایط یکی از روش‌های مناسب مالیات‌گیری است. چرا که اولا هزینه‌ای برای شناسایی و جمع‌آوری مالیات به جامعه تحمیل نمی‌کند و ثانیا از هر کس به اندازه مصرفش مالیات می‌گیرد. در نتیجه افراد با مصرف بیشتر مالیات بیشتری می‌پردازند.
با این وجود در مورد تاثیر درازمدت تورم بر توزیع درآمد بین صاحبان سرمایه و نیروی کار بحث باقی می‌ماند. دوستمان آقای احمد سیف هم مطلبی در این‌باره نوشته است که به نوعی مکمل بحث من و نگاه به مساله از زاویه دیگری خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید