فکر کنم در چند پست اخیر همین طور روی مساله کار زنان متمرکز بمانم. مقاله ای در ژورنال اقتصاد سیاسی سال ۲۰۰۲ چاپ شده که اسمش هست قدرت قرص یا Power of Pill. ایده این مقاله و مقاله های دیگری که این فرضیه را مطرح می کنند این است که پیش رفت های فنی و تغییرات قانونی که در عرضه قرص های جلوگیری از بارداری در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی رخ داد باعث شد تا وضع زنان در بازار کار به طور چشم گیری بهبود یابد. نقش “قرص” در ماجرا را می توان به چند طریق دنبال کرد. اولا این روش ها نقش عنصر تصادفی در برنامه ریزی آموزشی زنان جوان را تضعیف کرد و به آن ها امکان داد که بتوانند با تمرکز بیش تری در رشته هایی که نیاز به آموزش طولانی دارند (مثل پزشکی یا حقوق) وارد شوند. این موضوع باعث ارتقاء سطح سرمایه انسانی زنان می شود. حامله گی برنامه ریزی شده وقفه های ناگهانی در کارراهه شغلی را هم کم کرده و باعث تمرکز بیش تر روی یک حوزه شغلی می شود. از طرف دیگر به کارگیری این روش و روش های مشابه ریسک استخدام زنان برای کارفرمایان (ریسک ناشی از ترک ناگهانی شغل به علت بارداری ناخواسته) را کم تر می کند و لذا به نزدیک شدن بهره وری زن و مرد و در نتیجه کاهش فاصله بین دست مزدهای آنان کمک می کند.

هر چند مقاله اصلی موضوعی را بررسی می کند که برای جامعه ما موضوعیت ندارد (جلوگیری از بارداری برای زنان جوان ازدواج نکرده) ولی حدس می زنم که بتوان اثرات جدی مشابهی را در کشور ما هم دید. اگر دقت کنید بسیاری از زنان جوان ازدواج کرده دهه شصت در سال های اولیه دهه بیست عمرشان باردار می شدند و این باعث وقفه جدی بین پایان دانشگاه و یا ورود به بازار کار می شد. در حالی که با گسترش روش های کنترل جمعیت در دهه هفتاد بسیاری از زنان جوان قادرند که تحصیلات دانشگاهی و برنامه ورود به بازار کار را با کیفیت به تری برنامه ریزی کنند و حضور حرفه ای موثرتری داشته باشند. به این ترتیب برنامه تنظیم خانواده دهه هفتاد نه تنها به کاهش رشد جمعیت کمک کرد بل که می تواند یک اثر مهم در به تر کردن سطح انباشت سرمایه انسانی برای زنان هم داشته باشد. این البته فرضیه من است و تحقیق تجربی آن می تواند موضوع پایان نامه یکی از دوستان فمینیست باشد.

* ژورنال اقتصاد سیاسی یکی از ژورنال های محبوب من است. خصوصیت این ژورنال این است که در آن “داستان” مقاله از جنبه های فنی مهم تر است. لذا در این مجله می توان توضیح های اقتصادی خیلی جالبی راجع به پدیده های مختلف مشاهده کرد. زبان ریاضی مقاله هایش هم معمولا ساده تر از ژورنال های دیگر اقتصادی معتبر است.

** در زبان انگلیسی the pill معمولا معنی قرص ضد بارداری می دهد. این اصطلاح رایج است که She is on the pill. در مدرسه به ما یاد داده اند که پیل و تبلت هر دو یعنی قرص ولی در واقع در کاربرد کلمه پیل باید احتیاط کرد.

*** بخشی از ایده های اولیه این پست را مدیون بحث با بورگان نظامی هستم.