اولین گزارش داوری (Referee Report) جدی عمرم را تمام کردم. قبلا یکی دو بار به صورت تمرینی و برای کمک به استادان نوشته بودم ولی این دفعه قضیه واقعی بود و باید گزارش را روی سایت مجله آپ‌لود می‌کردم و احتمالا هر چه می‌نوشتم مستقیم دست نویسنده می‌رسد. کار واقعا سختی بود. سه روز تمام وقتم را گرفت. باید مقاله را بخوانی، منطقش را بفهمی، تمام معادلاتش را با جزییات‌شان چک کنی و یک جاهایی ساعت‌ها معطل شوی که بفهمی طرف چه کار کرده است (و بعد متوجه می‌شوی که کارش درست بوده است و اشکال تو بی‌مورد بوده است) و آخر سر هم ادبیات چند حوزه را چک کنی که ببینی آیا کارش به اندازه کافی جدید هست یا نه و اگر خط ادبیاتی هست که نویسنده آن‌ها را جا انداخته است یادآور شوی. از همه سخت‌تر این که دست آخر باید قضاوت کنی که مقاله رد شود یا قبول یا قبول مشروط. این جا دیگر وجدان آدم بدجوری بالای سرش می‌ایستد تا بی‌دلیل حق کسی را ضایع نکند. رفتم و از روی اینترنت نویسنده را پیدا کردم. از من خیلی باتجربه‌تر بود. بنا بر این باید هر حرفی که می‌زدم را ده بار چک می‌کردم که مطمئن شوم اشکالی که می‌گیرم درست است و از نفهمیدن من ناشی نشده است.

تنها چیزی که کمی خیالم را راحت کرد راهنمایی بود که روی سایت مجله موجود بود و به نویسندگان می‌گفت که بعد از دریافت گزارش داوری چه کنند. دو حالت تصور کرده بود و یک حالتش این بود که اگر داور احمق (Idiot) بود یعنی این که اصلا کار ما را نفهمیده بود چه کنیم. جواب این بود که به خودتان بگویید که حتما شما موضوع را خوب ننوشته‌اید که داور دچار بلاهت شده است. به خودم گفتم در بدترین حالت من یکی از داوران ابله می‌شوم و می گویم تقصیر تو بود که من نفهمیدم 🙂 از شوخی گذشته وقتی راهنما را می‌خواندم به خودم می‌گفتم مجله چه قدر با خوانندگانش راحت است که این قدر واضح احتمال احمق بودن داور را هم وارد قضیه می‌کند. چیزی که در فضای علمی عصا قورت‌داده (ولی در واقع ضعیف) علمی ایران مشاهده نمی‌کنید.

به نظرم یکی از راه‌هایی که آدم می‌تواند تا حدی نشاط علمی‌اش را بعد از برگشتن به ایران حفظ کند همین درگیر بودن در فرآیند داوری مجلات و کنفرانس‌ها است که مجبورت می‌کند کمی مغز را در مورد جزییات به کار بیندازی و مقاله‌های سطح جهانی را نقد کنی که به تبع می‌طلبد که کمی هم در این سطح چیز بدانی. قطعا کار وقت‌گیری خواهد بود ولی شاید به ارزش علمی‌اش بیرزد.

تازه از این مقاله فارغ شده بودم که ایمیل جدیدی رسید. استاد دیگری دو تا مقاله فرستاده و گفته اگر وقت داری تا هفته دیگر برای کنفرانس داوری کن!