1) وبلاگ نویسی عمدتا امری حرفه ای نیست و مشوق های آن برای نویسنده - معروفیت، بیان نگفته ها، یادگیری، الخ- معمولا محدودتر و کم دوام تر از مشوق اصلی یک کار حرفه ای یعنی پول است. پول را دست کم نگیرید. پول یعنی امکانی که دیگران در عوض فایده ای که از کار شما می برند برایتان فراهم می کنند تا فایده ببرید. وقتی کار حرفه ای نباشد نباید انتظار داشت که محتوایش هم به اندازه یک کار حرفه ای غنی باشد. به نظرم امین عنکبوت بسیار هوشمندانه گفته بود که تا مکانیسمی شبیه به همین پول در وبلاگستان شکل نگیرد سطح کیفی مطالب تولید شده از حدی فراتر نخواهد رفت. 2) حجم نوشته وبلاگی محدود است. هر قدر هم که نویسنده حرفه ای باشد باز گفتن امر جدی در قالب وبلاگ دشوار است. بی تعارف باید گفت بخشی از نوشته های بلند وبلاگی فقط دیده می شوند چون نویسنده معروفی دارند و کم تر کسی با آن ها درگیر می شود. مهدی عزیز بگذار جسارت کنم و بگویم که شما یک مثال هستید. بنده که از علاقه مندان سفت و سخت هستم گاه حوصله نمی کنم همه نوشته را با تمرکز بخوانم چه برسد به غریبه ها و گذری ها. 3) وبلاگ مکانیسمی برای تضمین کیفیت ندارد. یک روزنامه یا مجله معتبر این تضمین را به خواننده می دهد که با سطح نسبتا یک نواختی از کیفیت رو به رو است ولی محتوای وبلاگ بسته به حال و روز نویسنده اش به شدت متغیر است و نکته این جا است که این کیفیت محتوی به هیچ رو قابل درک به صورت پیشینی (a priori) نیست. وبلاگ را باید باز کنی و بخوانی تا ببینی چه خبر است و این یعنی تلف شدن وقت خواننده. خواننده جدی که وقت کم دارد بعد از مدتی این ریسک را نمی کند مگر این که ارزش احتمالی محتوای وبلاگ خیلی بالا باشد. 4) وبلاگ معمولا مسوولیت حقوقی برای نویسنده اش ندارد لذا محتوای اطلاعاتی اش لزوما خیلی قابل اعتماد نیست. این را برای دوستانی می گویم که فکر می کنند با بودن وبلاگ ها مرزهای اطلاع رسانی و سانسور شکسته شده است. ابطحی هم اگر در وبلاگش خبری می دهد و منشاء اثری می شود از بابت شخصیتش است. وبلاگ هم که نباشد با سایت امروز و بی بی سی مصاحبه می کند و حرف هایش جدی گرفته می شود. 5) وبلاگ در پای رایانه خوانده می شود. جایی که تمرکز فکری نیست. بیشتر سرگرمی است و هیاهو و عجله. لذا معمولا - طبعا استثنا دارد- تامل در باب نوشته های وبلاگی هم به همین نسبت کم تر از یک گفتگوی شفاهی یا خواندن متن چاپی در خلوت کتابخانه است. خود من خیلی بیشتر مشتاقم سفرنامه های سعید حنایی کاشانی و ماجرای ماهواره را بخوانم تا بحث های فلسفی اش را. 6) وبلاگستان تمرکز موضوعی ندارد. از این باب شاید برای آگاهی عمومی مفید باشد ولی همان قدر که کشاندن بحث های جدی فلسفی به صفحه اندیشه روزنامه ها معمولا امری تزینی است انتظار تولید نتایج جدی از چنین فضای رنگارنگی هم باید تعدیل شود. 7) زبان وبلاگی محکوم است به ساده بودن و قابل فهم بودن برای مخاطب عام. این گونه نوشتن البته خود هنری بزرگ است و به خودی خود ضعف نیست. ولی زبان ساده هم ظرفیت مشخصی برای بحث عمیق دارد. زبان حرفه ای وسیله ای گریز ناپذیر برای یک گفت و گوی علمی فشرده و بهره ور است. چیزی که امکان تحققش در وبلاگ خیلی فراهم نیست. 8) و دست آخر این که وبلاگ نویسی مثل روزنامه فروشی در کنار دریا است. هر لحظه ممکن است بادی بیاید و کل بساط دل و دماغ نویسنده را تا مدتی بر هم بریزد. من یکی روی چنین ستونی خانه ای بنا نمی کنم. با وجود همه این ها فراگیر شدن وبلاگ نویسی و وبلاگ خوانی البته مزایای خاص خودش را دارد. از جمله این که آدم های متعلق به یک فرهنگ شفاهی را مجبور می کند قلم دست بگیرند و بنویسند. این قدم بزرگی است ولی روی دیگر این سکه آن است که آن چیزی که ما می نویسیم و به دیگران عرضه می کنیم عمدتا چیزی در حد دفترچه خاطرات شخصی است. بعید می دانم جامعه ای با خواندن دفتر خاطرات شخصی اعضایش از یک حدی بیشتر رشد کند. خصوصا جامعه ای که اصولا وقت محدودی برای خواندن اختصاص می دهد.

حاشيه رفتم. بگذريم. اين معلم ديني ما ضمن احترام به مرحوم شريعتي منتقد شديد وي هم بود و اين براي من كه در آن دوره طرفدار دوآتشه شريعتي بودم موضوعي خوشايند نبود. ولي اين همه ماجرا نبود. ماجراي اصلي از روزي شروع شد كه بعد از امتحانات ثلث سوم من و عده‌اي از بچه‌ها داشتيم در مورد حدود و صغور حرمت و جواز موسيقي و چيزهايي مثل آن بحث مي‌كرديم. براي حل موضوع پيش معلم ديني رفتيم و با كمال تعجب شنيديم كه مي‌گويد اصولا گوش دادن به هر نوع موسيقي حرام است. عكس آيت‌الله خميني را كه بر ديوار دفتر مدرسه بود نشان داديم و گفتيم امام تازگي‌ها فتواي جواز موسيقي را صادر كرده‌اند. گفت من با بودن اين عكس در دفتر مدرسه هم مخالفم چون كار حرامي است. جل‌الخالق. خلاصه دهان ما از تعجب باز ماند وقتي كه سر صحبت معلم عزيز باز شد و فهميديم كه حتي سرود‌هاي راديو را هم حرام مي‌داند. ضمنا بعدها براي ما كاغذهايي آورد كه در آن احاديثي مبتني بر حرمت ابدي شطرنج نوشته شده بود. براي ما كه در فضاي آن موقع چيز زيادي از تفاوت گروه‌هاي مذهبي و سياسي نزديك به حكومت نمي‌دانستيم و همه را با يك برچسب ساده‌كننده حزب‌اللهي يا مذهبي خلاص مي‌كرديم خيلي عجيب بود كه ببينيم كسي هست كه ضمن اين كه شديدا مذهبي است و معلم ديني هم هست ولي حرف‌هاي امام را قبول ندارد و سرود‌هاي صدا و سيماي جمهوري اسلامي را حرام مي‌داند. ماجرا گذشت و معلم ديني با ما صميمي‌تر شد. تا اين‌كه روزي همين معلم داشت از يكي از اين كلاس‌هاي آموزش ضمن خدمت يا چيزي شبيه به اين كه هر از چندي براي معلم‌ها برگزار مي‌شد بر مي‌گشت و من را هم در خيابان سوار كرد. شروع كرد به انتقاد كردن از يكي از كلاس‌هايشان كه ظاهرا راجع به ولايت فقيه بوده. من پيش خودم فكر كردم حتما استاد درس به اندازه كافي از ولايت فقيه دفاع نكرده و ايشان دلخور است ولي در واقع اشتباه مي‌كردم. داشت برايم توضيح مي‌داد كه سر كلاس بلند شده و كلي نقد به نظريه ولايت فقيه وارد كرده است. اين را ديگر هيچ جوري نمي‌توانستم هضم كنم. معلم ديني كه سر كلاس رسمي آموزش و پرورش، ولايت فقيه را نقد كند - آن هم در سال‌هاي آخر دهه شصت- برايم پاراداكس بزرگي بود و نمي‌فهميدم چطور بايد تحليلش كرد. رابطه ما و معلم ديني بعدها رو به زوال گذاشت و ازش خبري نداشتم تا اين‌كه روزي به تصادف در جايي صحبت او شد و يكي كه ماجرا را مي‌دانست گفت مگر نمي‌داني او يكي از اعضاي مشهور ... در اين شهر است. گفتم ... يعني چه؟ گفت يعني كساني كه معتقدند وقتي خانمي مي‌خواهد به زنگ در جواب بدهد بايد انگشت كوچكش را توي دهانش بگذارد تا نامحرم صدايش را واضح نشنود. اين جمله هميشه توي ذهن من ماند. نه به خاطر معلم ديني بلكه به خاطر اين‌كه برايم جالب بود كه مردم ايران وقتي مي‌خواهند يك جريان مهم مذهبي را معرفي كنند از چه نوع تحليل‌هايي استفاده مي‌كنند. فكر مي‌كنيد به جاي سه نقطه بايد چه گذاشت؟ و چه ربطي به شايعات و حرف‌هاي رسانه‌اي اين روزها دارد؟

بر خلاف هیاهوی رسانه ای به نظر می رسد وبلاگستان ایرانی دارد وارد دوره رخوت بزرگی می شود که شاید نویددهنده آغازی بر یک پایان باشد. در همین دو سه هفته قبل چند وبلاگ نویس معروف خداحافظی کردند. علی معظمی، امین عنکبوت، پانته آ غربستان، پانته آ گلخانه و خانم حنا. علاوه بر آن حلقه دبش که پارسال با شور و هیجان راه افتاد تقریبا رو به خاموشی است. همین اتفاق در حلقه ملکوت هم کمابیش افتاده است. داریوش، مهدی سیبستان و عباس معروفی که جز پرکارها و پرخواننده ها بودند مدت ها است که دیگر با شور و هیجان قبلی نمی نویسند. حلقه هنوز هم اگر علی اصغر سیدآبادی ننویسد وضعیتی بهتر از دبش ندارد. صنم خورشید خانم انگار جز لینک دادن به این و آن و نوشتن از اوضاع دانشگاه دیگر چیز خاصی برای نوشتن ندارد و از آن نوشته های خواندنی شهرشلوغش دیگر خبری نیست. حسین درخشان که اوایل وبلاگ خواندنی می نوشت حالا وبلاگش تبدیل شده به گزارش سفرهایش و توضیحات خنده داری که زیرلینک هایش می دهد. کورش علیانی که پارسال این موقع ها با آن مطلب «هفته بسیج» بر سر زبان ها افتاده بود علی رغم تغییر وبلاگ که علامتی برای فعال شدن بود کرکره را پایین کشید و رفت. ماجرا حتی در مورد وبلاگ های دوستان دور و بر خود من هم رخ داده. افراپرس، خبرگزاری معروف بچه های شریف مدت ها است به سرنوشتی دچار شده است که روزی برای وبلاگ من پیش بینی کرده بود. تازه افرا در این راه تنها نیست چرا که خیلی از بچه هایی که در لیست بلاگ گردانش هستند هم دیگر نمی نویسند. همشهری های ما یعنی نیوشای خودمونی و فتانه قاصدک هم دیگر مدت ها است که هفته به هفته بروز نمی کنند. این همان فتانه ای است که کمابیش هردو سه روز یک بار...ادامه مطلب ...

بودجه بخش عمومی که ایالات متحده برای سرانه آموزش عالی اختصاص می دهد در رتبه دوازدهم جهان قرار دارد در حالی که کل سرانه هزینه های آموزشی عالی آمریکا رتبه اول را در جهان دارد. به عبارت دیگر گر چه دولت آمریکا به ازای هر دانشجو کم تر از دولت اتریش (فی المثل) خرج می کند ولی در کل دانشگاه های آمریکایی بودجه سرانه ای تقریبا دوبرابر دانشگاه های اتریش در اختیار دارند. بودجه بیشتر یعنی امکان جذب اساتید بهتر، کتابخانه مجهزتر، بورس های بهتر برای دانشجویان دکترا، سمینارهای بیشتر و نهایتا موقعیت برتر در بازار رقابتی تولید علم. سوال این جا است که تفاوت این رقم از کجا می آید؟ روشن است. از هزینه سرانه خصوصی برای آموزش عالی. به عبارت دیگر هر چند دولت آمریکا پول خیلی زیادی برای آموزش عالی خرج نمی کند ولی چون آموزش عالی در این کشور تا اندازه زیادی خصوصی است مردم خودشان از بودجه خصوصی هزینه می کنند. به نظر من این آمار نشان می دهد که اگر امکان هزینه کردن روی آموزش فراهم باشد مردم تمایل کافی برای پرداخت این هزینه ها را دارند. بخش آموزش عالی در اروپا بر خلاف آمریکا تا اندازه زیادی دولتی است. این موضوع باعث شده تا قدرت رقابتش در مقابل رقبای آمریکایی پایین بیاید. این موضوعی بود که تونی بلر در سخنرانی ماه اکتبرش در پارلمان اروپا به آن اشاره کرد. اروپایی ها هم اکنون سعی دارند با اصلاحات ساختاری و افزایش نقش بخش خصوصی در آن قدرت رقابتی بخش آموزش عالی شان را بالا ببرند. مشکل اروپا کمیت آموزش عالی نیست بلکه مساله پایین بودن کیفیت به خاطر عدم حضور بخش خصوصی در این بخش است. احتمالا بخش آموزش عالی ایران هم اگر بخواهد یک جهش کیفی داشته باشد این مسیر یکی از انتخاب هایش خواهد بود. من آمار دقیقی از هزینه های آموزش...ادامه مطلب ...

«واقعی کردن قیمت بنزین را که از درخواست های عاجل دولت است مدافعان آزادسازی بیشتر می پسندند» تعجب نمی‌کنید که بدانید این بخشی از سرمقاله امروز کیهان بوده است؟ انگار فرآیند یادگیری ناشی از بودن در قدرت دارد با سرعت زیادی کار می‌کند. هر چند به دلایل متعددی با برنده شدن احمدی نژاد در انتخاب مخالف بودم ولی به هر حال این اتفاق افتاد و حالا سعی می‌کنم ماجرا را از زاویه مثبتی هم ببینم. اگر دولت خاتمی صد سال هم سر کار بود کیهان عمرا در سرمقاله‌اش از آزادسازی قیمت بنزین حمایت می‌کرد.

می‌گویند «شیطان در جزییات خوابیده است». این جمله به نظرم شاه‌کلیدی بزرگی است که اثرش را هم در علم و هنر و هم در عرصه مملکت‌داری و اقتصاد و صنعت به وضوح می‌بینیم. فرق محصول یا خدمت ایرانی و خارجی خیلی وقت‌ها در رعایت نکردن نکات ریزی است که هر چند در نگاه اول به چشم «تولید‌کننده» نمی‌آید ولی اعصاب «مصرف‌کننده» را بر هم می‌ریزد. می‌خواهم همین حرف‌ها را در مورد سینما بزنم. هر چند به لحاظ تئوری چیزی از سینما نمی‌دانم ولی خب تماشاگر علاقه‌مندی هستم و لذا به عنوان یک مصرف‌کننده حق‌ دارم راجع به کیفیت فیلم‌ها حرف بزنم. از سال ۷۰ تقریبا اکثر فیلم‌های مطرح سینمای ایران را با علاقه و دقت دنبال کرده‌ام. مطمئن نیستم که سلیقه و حساسیتم در این سال‌ها تغییر نکرده باشد، خصوصا که در دو سه سال اخیر فیلم خارجی بسیار دیده‌ام و این طبعا روی انتظاراتم اثر می‌گذارد. ولی اگر از این خطای تحلیل که بگذریم وقتی که کیفیت فیلم‌های مطرح این ۱۵ سال را دنبال می‌کنم متاسفانه به نوعی صعود و افول می‌رسم. کیفیتی که من این جا ازش صحبت می‌کنم کیفیتی نسبتا عریان و قابل درک برای بیننده است. دارم از قابل باور بودن اتفاق داستان، از کلیشه‌ای نبودن موضوع، از اضافی نبودن شخصیت، از رعایت توالی زمانی یا سرعت گذشت زمان، از تغییر ناگهانی رفتار شخصیت‌ها و مواردی مثل آن صحبت می‌کنم. طبیعی است که از فیلم‌های غیر مطرح و کارگردانان جوان و غیر صاحب نام انتظار چندانی نیست ولی وقتی می‌بینی که فیلم‌های پر فروش در گیشه و پر جایزه در جشنواره پر از چنین خطاهایی هستند ماجرا کمی قابل تامل می‌شود. بعد از عادت کردن به فیلم‌های خوش ساخت اول دهه ۷۰، اولین فیلم‌هایی که توی ذوقم زدند هیوا و کمکم کن ملاقلی پور بودند که یا سناریوهایشان بی سر و ته بود یا سرشار بودند...ادامه مطلب ...

یکی از شعارهای دولت که می‌تواند خطرناک باشد بحث واگذاری سهام شرکت‌های دولتی به مردم است. طبعا کسی با این ایده که شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی واگذار شود مخالفتی ندارد ولی اگر یک نکته ساده در این واگذاری‌ها رعایت نشود می‌تواند کل شرکت را به نابودی بکشاند و ضرری بیش از دولتی بودن به آن وارد کند. این نکته ساده و مهم بحث ساختار حکومت‌گری (Governance) و نقش سهام‌دار غالب در شرکت است. این که ترکیب سهام چه تاثیری بر عملکرد‌ شرکت‌ها دارد یک موضوع تحقیق زنده در مدیریت مالی است و مقاله‌های متعددی برای آن هست. حالا چرا می‌گویم که این بحث می‌تواند خطرناک باشد؟ برای این‌که در لابه‌لای شعارها این موضوع بارها مطرح شده است که نباید سهام یک شرکت را به یک عده محدود داد و عده زیادی از مردم باید در این سهام شریک باشند. نتیجه منطقی این سیاست از دو حالت خارج نیست: ۱) این‌که قسمت عمده سهام شرکت را بین عده زیادی از مردم پخش کنند که نتیجه آن این می‌شود که هزاران نفر که هر کدام سهم اندکی دارند سهام‌دار شرکت می‌شوند. در چنین شرکتی به سختی می‌توان ترکیب مناسبی برای مدیریت انتخاب کرد. چرا که سهام‌داران پراکنده‌اند و چون سهم جزیی دارند عملا این موضوع برایشان آن قدر مهم نیست که بخواهند برای انتخاب یک تیم مدیریتی قوی وقت بگذارند. در نهایت مساله به نوعی از مساله معروف «سواری مجانی» تحویل می‌شود که در آن هر کسی با فرض این‌که دیگرانی هستند که این کار را انجام دهند از انجام مسوولیت جمعی شانه خالی می‌کند. نشان داده می‌شود که در صورت وقوع مساله سواری مجانی عملکرد سیستم کم‌تر از نقطه بهینه آن است. چنین موضوعی را من به وضوح در شرکت‌هایی که سهامشان خورد شده است دیده‌ام که چون هر سهام‌دار سهم جزیی دارد هیچ دلسوزی برای ارتقاء عملکرد شرکت ندارد....ادامه مطلب ...

اول این که خبر خاصی نیست. دو روز است که حال هر دو مان گرفته است و هیچ دل و دماغی نداریم. انگار هوای آلوده تهران را با تمام وجود تنفس می کنیم و صدای گریه ها را جلوی چشممان می بینیم. دوم این که امروز توی این بی حالی، اعصابم از دست این آفتاب خدا هم به معنای واقعی خورد شد. همان قدر که آفتاب قبل از ظهر برایم انرژی بخش است، آفتاب بعد از ظهر کسالت آور و گیج کننده است. در نتیجه دقیقا از ساعت ۱۲ ظهر بنده قادر به انجام هیچ کار مفیدی نیستم تا وقتی که آفتاب پایین برود که خوشبختانه این روزها دور و بر ساعت چهار عصر این اتفاق می افتد. با این وضع عملا تا دو سه ساعت بعد از ناهار تقریبا هیچ کار جدی نمی توانم بکنم. می ماند دو کار. یا بروم جلسه یا بنشینم پای اینترنت و علافی کنم. از اولی که معمولا خبری نیست و در نتیجه من مشغول دومی می شوم تا عصر که موتور کارم روشن می شود. آن وقت دوست دارم تا نصف شب کار کنم که آن هم معمولا عملی نیست و باید بروم خانه. خلاصه که این وضعیت دارد غیر قابل تحمل می شود. مخصوصا که با کار پاره وقتی که دارم مجبورم بعضی روزها بعد از ناهار سرکارم باشم در حالتی که اصلا حس کار نیست و خود کار هم کمی برایم مشکل است. کاش نزدیک قطب بودم. جایی که خورشیدش ساعت دو بعد از ظهر غروب کند. شاید وضع بهتر می شد.

از هیاهوی تبلیغاتی عوامانه‌شان در مورد استفاده نکردن از هواپیمای تشریفاتی دولت فقط یک هفته می‌گذرد. در این قحطی امنیت پرواز‌، حالا که قبلی‌ها توانسته‌اند هواپیمایی بخرند که کمی قابل اعتمادتر باشد تا این جور فجایعی اتفاق نیفتد حضرات یاد بیست میلیون دلار تجهیزات داخلش افتاده‌اند. اگر وقت رییس جمهور و هیات دولت کشوری این قدر ارزش ندارد که برای تجهیزات ارتباطاتی و کاری داخل یک هواپیما که قرار است سال‌ها کار کند و ده‌ها پرواز با آن صورت گیرد یک بار بیست میلیون دلار هزینه کنند وای به حال این مملکت.

حل مساله اثرات جانبی منفی (Negative Externalities) یکی از حوزه‌هایی است که بسیاری از اقتصاددان‌ها دخالت دولت در آن‌را مجاز می‌دانند و برخی ایفای چنین نقشی را یکی از دلایل لزوم تشکیل دولت می‌دانند. اثرات جانبی منفی وقتی پدید می‌آید که در اثر فعالیتی افراد دیگری مجبور به تحمل ضرر و زیان‌های ناخواسته‌ای می‌شوند. قبلا مثال شلوغی محل برگزاری کنسرت شجریان را زدم. آلودگی هوای ناشی از سفر داخل شهری، آلودگی صوتی ناشی از فعالیت‌ کارگاه‌های صنعتی، تشعشعات اطراف تاسیسات برق، نقص فنی در اتومبیل و تصادف ناشی از آن و هزینه‌های تحمیل شده به جامعه برای درمان و نگهداری فرد معتاد مثال‌هایی از اثرات جانبی منفی است. با وجود فراگیر بودن توافق بر سر این نقش دولت، کوز در سال ۱۹۶۰ مقاله‌ای نوشت و در آن با ذکر مثال‌هایی نشان داد که در صورت عدم وجود هزینه‌های مبادله، بازار می‌تواند مساله اثرات جانبی را در مواردی حل کند بدون این‌که نیاز به دخالت دولت باشد. کوز البته هیچ وقت اثبات نظری برای ادعای خود ارائه نکرد ولی به هر حال مثال‌هایش آن‌قدر هوشمندانه بود که بحثش با عنوان نظریه هزینه‌های اجتماعی کوز جای خود را در ادبیات اقتصادی باز کرد. من از مثال‌ معروف خود کوز استفاده می‌کنم. فرض کنید یک کارگاه آهنگری و یک مغازه لباس‌شویی در کنار هم قرار دارند. آهنگری سالیانه ۱۰۰۰۰ تومان و لباس‌‌شویی ۲۵۰۰۰ تومان درآمد دارند. دود کارگاه آهنگری باعث آلوده شدن لباس‌ها شده و سود لباس‌شویی را کم می‌کند به گونه‌ای که او بدون وجود این دود ۳۰۰۰۰ تومان سود به دست خواهد آورد. در نگاه اول واضح است که لباس‌شویی باید به دادگاه مراجعه کند و دادگاه به دلیل اثرات منفی رای به تعطیلی کارخانه آهنگری بدهد (فرض کنید مساله راه‌حل فنی مثل فیلتر دود ندارد). در این حالت جامعه معادل ۱۰۰۰۰ تومان از کالاها و خدمات خود را از دست...ادامه مطلب ...