الان تقریبا شب شده و من هنوز تو دفترم نشستم و دارم با صدای آهنگ‌های توی سایت داریوش با مساله‌های اقتصاد خرد سر و کله می‌زنم. از ظهر تا حالا فقط سه تا حل کرده‌ام و یه چند ساعت دیگه باید بمونم تا همه را تموم کنم. وقتی به اون روزا فکر می‌کنم که تند و تند مساله حل می‌کردم دلم می‌گیره. راستش بعد از چند سال عادت کردن به حرف کیفی زدن و مطلب کیفی خوندن، حالا یه دفعه پریدن وسط یه سری درس تماما ریاضی محور اونم تو موسسه‌ای که سعی می‌کنه اثبات کنه از دانشگاه‌های خوب آمریکا چیزی کم نداره برام یه کم سخته. هر چند سخته ولی خوشایند هم هست. هر بار که یه مساله حل می‌کنم یا یه قضیه اثبات می‌کنم یا سعی می‌کنم یه مفهوم جبر یا توپولوژی را تو ذهنم جا بدم انگار که یه ذره از زنگارها و رسوب‌های ناشی از تنبلی ذهنی چند سال گذشته را پاک می‌کنم. با وجود همه این سختی‌ها چیزی که تو این سه ماه خوندم هنوز نه دید خاصی از اقتصاد بهم داده و نه کاربرد خاصی جایی داره. فکر کنم این سال اول را هم که بخونم از این جهت خیلی فرقی نکنه. اقتصاد در مقایسه با مدیریت که من قبلا خوندم درست اون طرف طیفه. بر خلاف مدیریت که خیلی شهودی است و همه چی توش درسته و هر چی استاد بگه تقریبا همه یا چیزی ازش می‌فهمن و یا توش صاحب‌نظرن، اقتصاد سخت و خشن و گاهی غیرقابل فهمه و معمولا هم توش شهود آدم یا غلطه یا از دقت کافی برای بیان علمی برخوردار نیست. یاد حرف دکتر طبیبیان افتادم که یه بار می‌گفت اقتصاد ادبیات نیست که هم این نظر توش درست باشه هم اون نظر، تو اقتصاد فقط یه نظر درسته! بدتر از همه این‌که درست برعکس مدیریت که می‌شه...ادامه مطلب ...

نون و آب مشاوران مدیریت یک سوال همیشگی که به عنوان مشاور مدیریت در ایران با آن مواجه بودم این بود که «دستورالعمل موفق شدن یک شرکت در بازار رقابت چیست؟». هر چند از گاهی هم سوداهایی از این جنس را دیده‌ام که دوستانی خواسته‌اند روش‌های موفقیت شرکت‌ها در بازار را بیرون کشیده و به عنوان اصول موفقیت به مدیران راحت طلب بفروشند. کسانی که چنین سوالاتی دارند در واقع دنبال یک کتاب راهنمای آشپزی برای مسایل کسب و کارند. راستش از پیچیدگی‌های فنی استخراج استراتژی‌های موفقیت‌بخش که بگذریم من خودم به لحاظ فلسفی این سوال را بیهوده می‌دانم. برای این که بالفرض هم چنین دستورالعمل و راهنما و راهنمایی خلق شود در اولین لحظه معرفی آن همه شرکت‌ها که طبعا در پی موفقیت هستند مو به موی آن را اجرا می‌کنند و در نتیجه دوباره همه در یک وضعیت قرار می‌گیرند و دوباره این سوال را می‌پرسند که «دستورالعمل موفق شدن یک شرکت در بازار رقابت چیست؟». تنها نکته قابل اعتنای این ماجرا این‌جا است که وقتی چیزهایی به این اسم خلق می‌شود آن‌هایی که از آن بهره نبرند ممکن است عقب بمانند در نتیجه به اجبار باید خود را به آن‌ها مجهز کنند. در نتیجه گاهی به نظرم می‌رسد اگر چه برخی تکنیک‌های مدیریت برای شرکت‌ها در بازار رقابت چیزی به همراه ندارد ولی خب برای مشاوران جوان مدیریت که نان و آبی دارد.

این نمودار برای کسانی که در زمینه سیاست‌گذاری علمی کار می‌کنند آشنا است. محور افقی میزان بهره‌مندی از ثروت (تولیدناخالص ملی) و محور عمودی میزان تولید علم در کشور‌های مختلف (بر حسب میزان نقل قول علمی) را می‌سنجد. می‌بینید که رابطه نسبتا خوبی بین ثروت و تولید علم هست. طبعا هر چه قدر کشور ثروت‌مند‌تر باشد خرج بیشتری هم روی فعالیت‌های علمی کرده و نتیجه بیشتری هم تولید می‌کند. اگر از تفاوت درصد هزینه تحقیقات به نسبت تولید ناخالص ملی صرف‌ نظر کنیم نسبت دو عدد تخمینی از بهره‌وری علمی کشور‌ها را نشان می‌دهد. این‌که با یک دلار ثروت قادرند چقدر علم تولید کنند. می‌بینید که کشورهایی مثل اسراییل، فنلاند و سوییس بسیار بیشتر از جایگاه‌ ثروت‌شان تولید علمی دارند. گوشه پایین سمت چپ را هم که نگاه کنید یک کشور برای مثال آمده که با این‌که از چین و هند ثروت‌مندتر است ولی تولید علمش نزدیک به صفر است و اسمش هم ایران است. یادم هست که شاپور اعتماد در یکی از مقاله‌هایش بهره‌وری تولید علم را در کشورهای جهان اسلام سنجیده بود. الان به مقاله دسترسی ندارم و شاید راجع به ارقام اشتباه کنم ولی تا جایی که خاطرم هست ایران با این‌که تعداد محققانش بیشتر از پاکستان بود ولی تعداد مقاله‌های تولید‌ شده‌اش خیلی کم‌تر بود. فکر کنم عددها نشان می‌داد که بهره‌وری علمی در پاکستان ۱۴ برابر ایران است. یعنی هر محقق پاکستانی ۱۴ برابر محقق ایرانی مقاله تولید می‌کند. قضیه فقط سهم پایین بودجه تحقیقات در تولید ناخالص ملی نیست. ماجرا به محققان عزیز نیز بر می‌گردد. البته با تدابیر وزیر محترم علوم ان‌شاا… آی‌اس‌آی اسلامی درست شده و مشکل تولید علم هم رفع می‌شود.

جامعه‌شناسی؟ اقتصاد؟ امروز گروه جامعه‌شناسی موسسه‌ سمینار داشت. موضوعش هم بود «تعادل بین کار و زندگی». گفتم یه سر برم ببینم اینا چی می‌گن. راستش از بس تو ایران تو حوزه جامعه‌شناسی حرف آبکی شنیده بودم فکر می‌کردم اینا هم یه چیزایی تو همین مایه‌ها خواهند گفت. خود موضوع هم که خب جون می‌ده برای حرف مفت. «تعادل کار و زندگی؟!» کافی است بدیش دست خانم دکترف. ل یا خانم دکتر ن.ج یا اقای دکتر خ.الف یا خانم دکتر ش.خ تا یه مشت حرف مفت آلوین تافلری و پیتر دراکری تحویل ملت بدن. وقتی سمینار را گوش کردم دیدم تصورم صد در صد اشتباه است. راستش از بحث‌هایی که با رضا جلایی پور سر بی‌دقتی جامعه‌شناسی کرده بودم پشیمان شدم. اولین بار بود که تو خارج یه سمینار درست و حسابی جامعه‌شناسی اومده بودم و دیدم که اتفاقا خیلی هم حسابی حرف می‌زنن. سخنران به جای این‌که به بدیهیاتی مثل این که ، تعادل کار و زندگی مهم است و شرکت‌ها باید به آن توجه کنند، بپردازد یه سری مدل ساخته بود از بحث قیمت وقت و هزینه فرصت زنان برای بچه‌دار شدن و تاثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت روند موجود روی تعادل جمعیتی و بازار کار و سیستم بازنشستگی. با آمارهای تجربی هم نشان می‌داد که چه جوری این عوامل منجر به کاهش نرخ باروری زنان از ۴.۵ به ۱.۵ شده است. بعد هم داشت روی این بحث می‌کرد که نقش سیاست‌های عمومی (Public Policy) برای مورد کم کردن هزینه فرصت بچه‌دار شدن برای خانواده‌ها چیست. فکر کنم از همه اون جامعه‌شناسای تو جلسه بیشتر با سخنرانی حال کردم. بیشترین سوال را هم پرسیدم. از بس که سخنران حرف‌هاش به لحاظ اقتصادی دقیق بود یه لحظه شک کردم نکنه اشتباه فهمیدم و سمینار گروه اقتصاد است. بعد جلسه رفتم و پرسیدم جامعه‌شناس است یا اقتصاددان؟ گفت که جامعه‌شناس است. گفتم...ادامه مطلب ...

خوابگرد ، پرستو و بقیه دوستانی که نگران غلط نویسی در وب هستند لطفا یه کلاس کوچک برای بچه‌های ایسنا بزارین. خبر را حال کنید: دکتر شمس‌الدین مجابی ـ کارشناس اقتصاد مسکن ـ در گفت‌وگو با خبرنگار مسکن ایسنا، با اشاره به اینکه امنیت در بازار مسکن از بین رفته است، افزود:« ‌نبود این امنیت باعث ایجاد آنارشیست (هرج و مرج) در بخش مسکن و ایجاد خانه‌های خالی از سکنه در کشور شده است.». از کی تا حال آنارشیست یعنی «هرج و مرج»؟ با بد کسی درافتادین. این آنارشیست‌ها تو دهه‌های آخر قرن ۱۹ کلی آدم معروف را تو اروپا کشتن. ممکنه سراغ شما هم بیان با این توهینی که بهشون کردید.

در کنار هزاران جنایتی که هیتلر ملعون و دار و دسته‌اش کردند دعا می‌کنم خدا از این یکی تقصیرشون اصلا نگذره. این‌که وین را از عظمت علمی خودش انداختند. من هم البته کمی تقصیر دارم و یه کم دیر اومدم. اگر یه هفتاد سالی زودتر سر و کله‌ام این‌جاها پیدا شده بود اوضاع و احوال خیلی فرق می‌کرد. آخه آدم به کی بگه. من به سه تا حوزه علمی علاقه اساسی دارم: اقتصاد، روان‌کاوی و فلسفه تحلیلی. اون وقت این نازی‌های پدرسوخته کاری کردند که وین که یه جای حسابی برای این سه تا حوزه بود از آدماش خالی بشه. مثلا هایک و میزس دو تا از پیامبرای یه جور نظریه اقتصاد لیبرال -معروف به مکتب اتریشی- از ترس جونشون رفتن ژنو و لندن. حالا من به جای این‌که با هایک درس پاس کنم باید بشینم و کتاباش را بخونم. عین همین بلا را سر فروید خدای روان‌کاوی آوردن. بگو آخه این پیرمرد بیچاره چی کار به شما داشت که زدین و آواره‌اش کردین. اگر نرفته بود لااقل من می‌تونستم برم تو اون آپارتمان کوچک نزدیک دانشگاه‌مون یه سری به دکتر فروید پیر یا حداقل بازماندگانش بزنم. راستی نمی‌دونم این اتریشی‌های بی‌غیرت چرا هیچ یادی از اون موقع که شهرشون کل چرخ علم را تکون می‌دانند نمی‌کنند. اون موقع‌هایی که وینی‌ها جایزه‌های نوبل را درو می‌کردند. خیلی زمان دوری نیست. همین نیمه اول این قرن. دوره ویتگنشتاین و پوپر و شومپتر. فکر کنم باید بگم بیان از ایرانی‌ها یاد بگیرن که هنوز دارن به دوره ابوعلی‌سینا و خوارزمی و رازی می‌نازن و خودشون را مهم می‌دونن و می‌خوان اون عظمت را دوباره تجدید کنن. هی وین. هی. کجا رفت اون حلقه معروفت.

بازهم قیمت منطقه‌ای آب داشتم این مقاله را می‌خواندم که یاد بحثی که سر قیمت‌گزاری منطقه‌ای آب داشتیم افتادم. فکر کنم زیادی خودم را تحویل گرفته بودم که فکر کرده بودم ایده قیمت‌گزاری آب خام بر اساس کم‌یابی منطقه‌ای را پیشنهاد داده‌ام. چرا که بر طبق اطلاعات این مقاله این موضوع خیلی بدیهی است و اجرا هم می‌شود. مثلا در شهرهای ایالات کالیفرنیا قیمت آب از ۰.۵ دلار به ازای هر صد فوت معکب تا ۳.۸ دلار متفاوت است. یعنی چیزی حدود ۸ برابر تفاوت. دلیلش را هم توضیح می‌دهد. شهر اول در دامنه کوه قرار دارد و منابع آبی فراوان دارد در حالی که شهر دوم با مشکل کمبود آب مواجه است. جالب است که قیمت آب حتی در یک شهر هم در سال‌های مختلف و متناسب با فراوانی آب متغیر است. قضیه خیلی شبیه بحث ما است. یادتان است مثال ارومیه و زاهدان و فراوانی و کمیابی آب را زدم و تقریبا همه دوستان (غیر از نیک‌آهنگ زمین‌شناس که پسر پدر علم آبخوان‌داری در ایران است و یکی دو دوست دیگر) با نظر من قاطعانه مخالفت کردید. خب اینم مثال از دنیای واقع برای ساپورت حرف قبلی‌ام.

به خاطر زنان لطفا کاری نکنید. ۱) ظاهرا شرکت‌های اتریشی که کارشان نیاز به انرژی جسمی بالا دارد از استخدام مسلمان‌ها خودداری می‌کنند. دلیلش هم این است که در طول ماه رمضان بهره‌وری آن‌ها پایین می‌آید و طبیعتا کارفرما این را دوست ندارد. خب البته قوانین استخدام منصفانه جلوی این‌که شرکتی کسی را به خاطر مذهبش استخدام نکند می‌گیرد ولی شرکت‌ها معمولا بهانه‌های کافی مثل ضعف زبان را برای توجیه این کار دارند. ۲) نسرین سلطان‌خواه رییس مرکز سابق مشارکت زنان و مرکز فعلی زنان و خانواده گفته که در پی ارائه طرحی است که ساعت کار زنان کاهش یافته و مرخصی‌های آنان بیشتر شود. تقریبا می‌توان تصور کرد که کابینه رییس جمهور مهرورز و عدالت‌خواه با سهولت تمام چنین طرحی را تصویب خواهد کرد. استدلال همانی خواهد بود که خانم سلطان‌خواه گفته‌اند: «ایفای همزمان نقش‌های ‌دوگانه اجتماعی و خانوادگی زنان در صورتی محقق خواهد شد که یکی از این نقش‌ها ‌به دیگری فشار وارد نکند بر همین اساس فضا، شرایط و تسهیلات کاری زنان شاغل باید بهبود یابد.» ۳) به نظرم مقدمات استدلال خانم سلطان‌خواه درست است. تا وقتی که زنان شاغل ایرانی بخواهند نقش دو گانه زن خانه‌دار/زن شاغل را ایفا کنند فشار زیادی به ایشان وارد می‌شود. ماجرا البته آرام آرام در حال تغییر است. نقش مردان کم‌کم در اداره خانواده بیشتر می‌شود. تسهیلات فنی و اجتماعی هم بلاخره به کمک زنان خواهد آمد. غذاهای نیمه آماده، مایکرویو، مهد کودک مناسب، پرستار بچه و الخ. با این حال تا رسیدن به نقطه تعادل مناسبی از وظایف درون/بیرون خانه، زنان شاغل فشار قابل توجهی را متحمل می‌شوند. معمولا بیش از مردان. ۴) با این همه و با وجود همه استدلال‌های اخلاقی در مورد لزوم ارتقاء وضعیت کاری زنان، دنیای بیرون هم رفتار خاص خودش را دارد. چنین مصوبه‌ای قطعا واکنش طرف تقاضا در بازار کار را به دنبال...ادامه مطلب ...

برای من هیچ دعایی دلچسب‌تر از این جملات که «اللهم اهل الکبریاء و العظمه و اهل الجود و الجبروت و اهل العفو و الرحمه و اهل التقوى و المغفره اسالک بحق هذا الیوم الذى جعلته للمسلمین عیدا» نیست آن‌هم با صدای واقعا قشنگ وزیر شعار و در فضای مصلا. دو سالی است که عید فطر را تقریبا سرگردانیم و از لذت آن روز عزیز که تهران و آدم‌هایش این قدر دوست‌داشتنی و مهربان می‌شوند محروم. فردا به جای ما هم دعا کنید. عید همگی مبارک!

تامل فلسفی در باب کمربند ایمنی ۱) بستن کمربند ایمنی در بزرگ‌راه‌ها چند سالی است که اجباری شده و ظاهرا نتایج خوبی هم به بار‌ آورده است. احتمالا هر کدام از ما چند مورد را می‌شناسیم که افرادی به خاطر بستن کمربند از مرگ یا آسیب‌های جدی نجات پیدا کرده‌اند. با این وجود نتایج «عملی» مثبت برای یک پدیده لزوما باعث نمی‌شود تا آن پدیده به لحاظ «اصولی» و «نظری» هم توجیه شود. دامنه تاثیر توجیه نظری چه به لحاظ زمانی و چه به لحاظ مجاز کردن پدیده‌های مشابه بسیار گسترده‌تر از نتایجی است که در عمل و در مورد یک پدیده خاص به دست می‌آید. ۲) چارچوبی از آزادی که من به آن معتقدم و ظاهرا عده قابل توجهی هم حداقل در سخن از آن طرف‌داری می‌کنند بر مبنای مسوولیت و آزادی شخصی انسان‌ها بنا شده است. بر اساس این چارچوب افراد مجازند در حیطه مسائلی که به خودشان مربوط است بر اساس تشخیص خودشان عمل کنند مگر این‌که عمل آن‌ها موجب محدود کردن آزادی‌ها یا کاهش رفاه افراد دیگری شود. مرز آزادی برای من این‌جا تعریف می‌شود و به نظرم می‌رسد خیلی از شما با آن موافق باشید. ۳) ممنوعیت رانندگی در حالت مستی، با اتومبیل معیوب، با سرعت غیرمجاز یا سبقت غیرمجاز یا عبور از چراغ قرمز و مواردی مشابه آن در چارچوب بند دو کاملا قابل درک است. افراد با تخلف از چنین قوانینی نه تنها ریسک خود را بالا می‌برند بلکه ریسکی را به کسان دیگری تحمیل می‌کنند که این ریسک برای آن‌ها ناخواسته است و باعث کاهش آزادی و رفاه آنان می‌شود. پس چنین مقرراتی باید وجود داشته باشد که مانع از این شود که افراد در اثر رانندگی بی‌مبالات باعث آسیب رساندن به دیگران (مثلا اتومبیل‌هایی که از مسیر مقابل می‌آیند) بشوند. ۴) ریسک و منفعت ناشی از بستن یا نبستن کمربند ایمنی...ادامه مطلب ...