در شماره ۱۴۰ تجارت فردا در میزگردی در مورد آب و کشاورزی، به همراه دکتر مرتضی تهامی‌پور، شرکت کردیم که می‌توانید این‌جا بخوانید. قرار بود یکی از دوستانی که تجربه زیادی در مورد مسایل آب در ایران دارند (و حضورشان می‌‌توانست به غنای بحث خیلی کمک کند) هم به میزگرد ملحق شوند که در لحظه آخر برای‌شان مشکلی پیش آمد و عملا ما من و دکتر تهامی‌پور صحبت کردیم. بقیه مقاله‌های پرونده این شماره در مورد آب خواندنی است و توصیه می‌کنم ببینید.

دوستان تجارت فردا زحمت کشیده‌اند و متن سخن‌رانی من در خانه مدیران سازمان مدیریت صنعتی در مورد «روند‌های بلندمدت انرژی» را پیاده‌سازی، تلخیص و منتشر کرده‌اند. فکر کنم زحمتش بر عهده رامین فروزنده بوده است.

در بحث وام‌های معوقه و سوخت‌شده بانک‌های ایرانی ایده شرکت‌های مدیریت دارایی (AMC) به عنوان یکی از راه‌حل‌ها مطرح شده است. در شماره ۱۳۸ تجارت فردا مصاحبه کوتاهی با علی طهماسبی داشته‌ام که برخی ابعاد مساله را بررسی کرده‌ایم. پیش‌نهاد مشخص من تمرکز روی یک راه‌حل خصوصی-عمومی (PPP) برای مدیریت دارایی‌های مساله‌دار است.

جمعی از دوستان دانش‌گاه‌های MIT و Tufts یک کارگاه دو روزه در زمینه «دیپلماسی آب» برای نجات دریاچه ارومیه ترتیب دادند. من هم در مورد اقتصاد نجات دریاچه صحبت کردم که می‌توانید اسلایدهای آن‌را این‌جا ببینید. در خلال صحبت سعی کردم نشان دهم که نجات دریاچه از مسیر صرفه‌جویی در آب کشاورزی و هدایت آب به دریاچه با چه چالش‌های محاسباتی، اقتصادی و عملی مهمی رو به رو است. امیدوارم به زودی فرصت کنم و متن فارسی این صحبت را در قالب یک مقاله منتشر کنم.

این مقاله‌ای است که برای پرونده روزنامه شرق نوشته‌ام. بقیه مقاله‌های پرونده را می‌توانید این‌جا و این‌جا بخوانید. ********* در چند سال اخیر و با آشکارتر شدن تغییرات بلندمدت در روند بارش در کشور از یک سو و برداشت غیربهینه از منابع آب غیرتجدیدپذیر زیرزمینی از سوی دیگر٬ مساله بحران آب در ایران در مرکز توجه‌ها قرار گرفته است و واکنش‌های وسیعی هم به بار آورده است. بحران آب و مساله تغییرات اقلیم (Climate Change) موضوعی جدید یا مختص ایران نیست و مساله‌ای است که بیش‌تر کشورهای دنیا (از جمله کشورهای توسعه‌یافته) به صورت جدی با آن مواجه هستند. ایالت کالیفرنیای آمریکا مثال معروفی از خشکسالی طولانی‌مدت و مساله‌ساز در یکی از ثروت‌مندترین نقاط جهان است. وضعیت کلی کشور ما هم با بقیه دنیا متفاوت نیست. جهان ظرف دو دهه گذشته سعی کرده‌ است پاسخ‌هایی برای تطبیق با مشکل کم‌آبی بیابد و تا حدی هم به راه‌حل‌هایی دست‌ پیدا کرده است. بنا براین ما در این جدال تنها نیستیم و حجم قابل توجهی از تجارب جهانی پیش روی ما است. همین تجارب می‌گوید که راه‌حل برخورد با معضل کاهش عرضه آب دست‌ شستن از بخش کشاورزی در همان قدم اول نیست. منطقا ممکن است پاسخ بهینه بخش کشاورزی به شرایط فیزیکی٬ قیمتی، نهادی و سیاستی جدید انقباض یا تغییر کامل در الگوی تولید باشد ولی نمی‌توان چنین پاسخی را به صورت پیشینی به بخش کشاورزی و روستایی تحمیل کرد. روی‌کردی که من از آن پشتیبانی می‌کند برخورد فعال (Proactive) بخش کشاورزی با معضل است و باور دارم که باید گفتمان مسلط در برخورد با مساله تغییر اقلیم در کشور بر این اساس استوار باشد. در برخورد فعال دو محور اصلی باید مد نظر قرار گیرد. اول این‌که علامت‌های غلطی که بخش کشاورزی داده شده است تصحیح شود و دوم این بخش برای تطبیق و بازسازی خود در شرایط جدید حمایت شود. ضمن این‌که...ادامه مطلب ...

بازار گاز طبیعی آمریکا از شبکه‌ای از قیمت‌های برای منظورهای متفاوت (خانگی٬‌تجاری٬ صنعتی٬ الخ) در نقاط مختلف تشکیل می‌شود ولی قراردادهای آتی صرفا برای گاز تحویلی در یک نقطه خاص (هنری هاب٬ لویزیانا) وجود دارد. در این مقاله به این سوال پرداخته‌ام که رابطه بین قیمت‌های فیزیکی و قیمت‌های بازار کاغذی چه‌گونه است و کدام یک پیش‌رانه دیگری است. بازار گاز ایران هم در حال تحول است و قرار است بازارهای منطقه‌ای و قراردادهای آتی گاز در کشور بگیرد. در این صورت سوال مشابهی برای ایران هم مطرح می‌‌شود.

ظاهرا یکی دو سال است کتابی از دکتر محسن رنانی در ایران محبوب شده است و دوستان هم گاهی از من نظرم را در مورد این کتاب می‌پرسند. سعی کرده‌ام در این متن کوتاه که در ویژه‌نامه عید مهرنامه منتشر شده است نشان دهم که گزاره محوری این کتاب یعنی افزایش تصنعی قیمت نفت  توسط غرب برای حمایت از انرژی‌های نو تا چه حد بی‌‌پایه و ناشی از درک غلط از مکانیسم‌های اصلی اقتصاد کلان انرژی است. مضحک است که گاه می‌شنویم که «پیش‌بینی‌های نویسنده در مورد کاهش قیمت نفت به وقوع پیوسته است».  در حالی که افت قیمت نفت در ماه‌های اخیر کاملا ناشی از انقلاب شیل و واکنش اوپک به این تحولات است در هیچ جای کتاب چنین تحولاتی بحث نشده‌اند و اسمی از آن‌ها به میان نیامده است. بنابراین ربط دادن افت اخیر قیمت نفت به «پیش‌بینی‌های» کتاب! امری ساده‌اندیشانه است. هر تقارن تصادفی (خصوصا در فضای حالتی که افت قیمت نفت هر چند سال یک‌بار به دلایل متعدد کاملا متحمل است) دلیل بر درستی یک مدعای نظری دیگر نیست. ****** در کنار انواع تحلیل‌های سیاسی و اقتصادی که برای توضیح افت قیمت نفت شنیده می‌شود یک حکایت نه‌چندان معتبر ظاهرا در کشور ما پرطرف‌دار شده است: «افزایش و کاهش قیمت نفت برنامه حساب‌شده غرب برای رشد انرژی‌های نو بوده و وقتی این انرژی‌ها رشد کرده قیمت نفت رها شده است.». در این مقاله نشان خواهم داد که چنین گزاره‌ای – صرف‌نظر از سویه تئوری توطئه‌ای آن – بر اساس فهم نادرستی از مکانیسم‌های فنی و اقتصادی بازار انرژی و واقعیت‌های تجربی این بازار بنا شده است. برای درک اقتصاد کلان صنعت انرژی (یعنی تعامل بین حامل‌های اصلی انرژی) باید تصویری از موارد اصلی مصرف حامل‌های پایه را در ذهن داشت. حامل‌های انرژی معمولا در چهار بازار اصلی زیر استفاده می‌شوند: ۱) حمل و نقل زمینی و دریایی...ادامه مطلب ...

به نظرم رسید علاقه‌مندی برای مباحث مالیه اسلامی در حوزه پروژه‌های انرژی در حال رشد است و خصوصا برای ایران (خصوصا در فضای بعد از تحریم‌ها) موضوع می‌تواند مهم و کاربردی باشد. با سجاد خوشرو کار کردیم و این مقاله را نوشتیم. فکر می‌کنم اولین مقاله‌ای است که کاربردهای مالیه اسلامی را در حوزه پروژه‌های انرژی مستند کرده است. چون مقاله برای مخاطب حوزه انرژی نوشته شده است وارد ریزه‌کاری‌ها و مباحث بحث‌برانگیز نشده‌ایم.

کاهش قیمت نفت فقط روی شیل اثر ندارد بل‌که آینده انرژی‌های تجدیدپذیر یا تمیز را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. تابستان که این مقاله را نوشتم و تاثیر کاهش قیمت نفت روی تولیدکنندگان سوخت‌های زیستی (Biofuels) را بحث کردم هنوز قیمت نفت بالا بود. طبق محاسبات مقاله اگر بازار سوخت‌های زیستی حمایت‌شده و تضمین‌شده نبود با قیمت‌های فعلی اکثر تولیدکنندگان سوخت‌زیستی باید زیان‌ده شوند. یک ویژگی مهم کاهش قیمت نفت در چند ماه اخیر این است که بخشی از قیمت پایین از شوک مثبت به تولید نفت (جلو افتادن عرضه از تقاضا) ناشی شده و در نتیجه افت قیمت نفت بزرگ‌تر از افت قیمت بقیه محصولات خام (از جمله ذرت و نیشکر مصرفی در تولید سوخت‌زیستی) است. اگر افت قیمت ناشی از شوک منفی تقاضا بود قیمت همه مواد با هم افت می‌کرد و در نتیجه تولید سوخت‌های زیستی هم ارزان‌تر شده و شرایط کمی‌ به‌تر بود.

بعد از این‌که تیرول جایزه نوبل را دریافت کرد فکر کردم بد نیست یک مقاله مروری (Review Paper) نوشته شود و نقش کارهای تیرول در صنعت انرژی و سیاست انرژی در آن برجسته شود. با علی‌دادپی تیم شدیم و این مقاله را نوشتیم که می‌توانید نسخه مقدماتی‌اش را این‌جا بخوانید. از نظرهای انتقادی دوستان برای اصلاح مقاله استقبال می‌کنیم.